I. ĐẠI CƯƠNG
· Tần suất, mức độ và thời gian đau liên quan đến độ sang chấn TSM xảy ra trong quá trình sinh, do cắt may TSM, sinh thủ thuật.
· Đau thay đổi theo mức độ sang chấn TSM:
- TSM nguyên vẹn: 75% đau ngày đầu, 38% đau sau 7 ngày
- TSM rách độ 1-2: 95% đau ngày đầu, 60% đau sau 7 ngày
- Cắt TSM: 97% đau ngày đầu, 71% đau sau 7 ngày
- Rách độ 3-4: 100% đau ngày đầu, 91% đau sau 7 ngày.
II. NGUYÊN NHÂN
· Đau cơ vùng chân, tay hoặc thắt lưng
- Do trong quá trình chuyển dạ, sản phụ dùng sức rặn, căng cơ quá mức.
- Xử trí: thả lỏng người, massage nhẹ nhàng vùng cơ bị ảnh hưởng, tắm nước ấm, chườm ấm. Chườm ấm khoảng 10-15 phút, mỗi ngày 4-5 lần, mỗi lần cách nhau 2-3 giờ.
· Đau đầu
- Do thay đổi nội tiết sau sinh, do rỉ dịch não tủy sau gây tê tủy sống.
- Xử trí: nằm nghỉ thẳng lưng, dùng caffeine, thuốc giảm đau.
· Đau tử cung
- Do co hồi cơ tử cung, đặc biệt ở người sinh con rạ, xảy ra trong vòng 24 giờ đầu sau
sinh.
· Đau vú
- Do căng sữa.
- Xử trí cho bé bú, vắt sữa.
· Đau tầng sinh môn
- Tổn thương mô do căng giãn quá mức hoặc vết khâu TSM, đặc biệt sau sinh giúp hoặc rách phức tạp.
III. XỬ TRÍ
Kết hợp 2 phương pháp dùng thuốc và không dùng thuốc.
3.1. Phương pháp dùng thuốc
· Thuốc sử dụng: Paracetamol hoặc thuốc chống viêm không steroid (Diclofenac hoặc
ibuprofen) hoặc paracetamol+ibuprofen.
· Paracetamol
- Chỉ định: Các trường hợp sau sinh ngả âm đạo.
- Chống chỉ định: Quá mẫn với thuốc, suy gan nặng.
- Liều dùng: Paracetamol 500 mg x 2 viên uống sau sinh (khi chuyển hậu sản).
Lưu ý: Liều lặp lại paracetamol nếu sản phụ có sử dụng trong vòng 4 giờ trước đó.
- Liều độc đối với gan: > 4 g/24 giờ.
· Thuốc chống viêm không steroid
- Ibuprofen uống 600-1200 mg/ngày, chia 2-4 lần/ngày, hoặc
- Diclofenac 100mg, đặt hậu môn, mỗi 12-24 giờ, hoặc
- Diclofenac 50mg, uống 1 viên x 2-3 lần/ngày.
- Tác dụng phụ: Nhức đầu, chóng mặt, đau vùng thượng vị, buồn nôn, tăng các transaminase, mẩn ngứa…
· Paracetamol+ibuprofen (325 mg+200 mg) uống 1-2 viên x 3 lần/ngày.
· Có thể dùng Tramadol 100mg (truyền tĩnh mạch) hoặc Nefopam (tiêm bắp hoặc truyền tĩnh
mạch chậm) trong trường hợp BN dị ứng với paracetamol và thuốc chống viêm không steroid.
· Thời gian dùng thuốc giảm đau: Sử dụng trong 1-2 ngày đầu sau sinh. Có thể sử dụng thêm nếu cần.
3.2. Phương pháp không dùng thuốc
· Vận động sớm.
· Giữ khô sạch vùng TSM.
· Uống nhiều nước, ăn nhiều rau củ.
· Nên mặc quần áo rộng, thoáng.
· Khuyến khích tập thể dục vùng đáy chậu.